Pamięć. Tożsamość. Dziedzictwo. Pomniki Kazimierza Pułaskiego w Polsce i USA.

Kazimierzowi Pułaskiemu poświecono wiele dzieł: literackich, plastycznych czy opracowań historycznych. Na szczególną uwagę zasługują pomniki - czyli rzeźbiarskie monumenty, ustawiane w przestrzeni publicznej miast i miejscowości. Wiele z nich znajduje się w USA. Są świadectwem pamięci Polaków, czasu w którym powstały, hołdem oddanym polskiemu żołnierzowi, ale przypominają również społeczności, które je fundowały i budowały.
Generałowi Pułaskiemu, jak mało komu, wystawiono w Ameryce wiele dowodów pamięci. Ma pomniki konne, cało postaciowe statuy, popiersia, stale, tablice z płaskorzeźbami, a także duże architektoniczne monumenty. Imieniem Pułaskiego nazwano tam autostrady, mosty, miejscowości, miasteczka, hrabstwa i szkoły. Pomniki Pułaskiego w sensie dzieła plastycznego stanęły na szlaku przemieszczania się Kazimierza Pułaskiego na wschodnim wybrzeżu, ale także w miejscach gdzie żyje wielu Polaków, np. w odległym Denver. Pomniki stały się więc symbolem pamięci Polaków o własnej historii i polskości. Wystawianie pomników to budowanie tożsamości Polaków, przypominanie przy tym postaci, która za wolność narodu amerykańskiego oddała cenę najwyższą. To także polskie dziedzictwo w USA, symbole narodowe, kamienie, tablice, rzeźby fundowane przez Polonię, polskie organizacje lub Amerykanów polskiego pochodzenia.
Warto przypomnieć, że już kilka tygodni po śmierci Pułaskiego, 17 listopada 1779 r., Jerzy Waszyngton wydał rozkaz: „Hasło Pułaski – odzew Polska”. Odpowiadając na apel wodza Armii Kontynentalnej, 29 listopada 1779 r. Kongres Stanów Zjednoczonych zdecydował, że w Savannah ma stanąć pomnik Pułaskiego. Dopiero jednak w 1854 r., staraniem mieszkańców stanu Georgia wystawiono go na Monterey Square w Savannah. W 1867 r. na Kapitolu w Waszyngtonie, wśród bohaterów narodowych umieszczono popiersie Kazimierza Pułaskiego, autorstwa Henryka Dmochowskiego. W maju 1910 r. również w Waszyngtonie, w obecności dziesiątków tysięcy Polaków prezydent William Taft odsłonił pomnik konny Pułaskiego odlany z brązu, autorstwa Kazimierza Chodzińskiego.
W związku z uroczystymi okrągłych rocznic śmierci Pułaskiego, zarówno w Polsce jak i USA, powstały kolejne miejsca pamięci bohatera dwóch narodów. Popiersie generała stanęło w 1929 r. w Paterson (New Jersey). W 1930 r. odsłonięto w Utica (New York) pomnik Pułaskiego w postaci stojącej figury, w długim płaszczu. Kolejne rzeźbiarskie przedstawienie cało postaciowe usytuowano w 1931 r. w Milwaukee (Wisconsin). W 1947 r. obok gmachu Muzeum Sztuki w Filadelfii stanął jeden z najefektowniejszych rzeźbiarskich wizerunków Pułaskiego - smukła figura generała, który w prawej dłoni trzyma długą szablę. W wyolbrzymionym i przerysowanym mundurze wygląda jak heros. Dużych rozmiarów płaskorzeźba ustawiona została w 1951 r. na terenie Patterson Park w Baltimore (Maryland). Przedstawia Pułaskiego na koniu podczas bitwy pod Savannah, w towarzystwie szarżującej kawalerii. Rzeźbiarskie wizerunki Pułaskiego, ustawione w amerykańskich miastach i miasteczkach, niejednokrotnie wzbudzają uśmiech na twarzach turystów, jak np. popiersie z Little Rock, (Arkansas) z Pulaski County, przypominające Elvisa Presleya, wystawione w 1961 r.
Te i inne pomniki znajdziecie na wystawie czasowej w Warce już od 11 października. Na mapie USA odkryjecie skupiska polskiej diaspory, która wokół pomników Pułaskiego budowała własną tożsamość. Ekspozycja przypomina ponad 100 pomników poświęconych Patronowi wareckiego Muzeum na terenie USA oraz 10 pomników na terenie Polski. Została zaprojektowana w wersji polsko- angielskiej. Mogliśmy ją sfinansować dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Patronat Honorowy nad obchodami 240. rocznicy śmierci Kazimierza Pułaskiego i wystawą objęli: Marszałek Senatu RP Stanisław Karczewski i Wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Prof. dr hab. Piotr Gliński.
Wystawa będzie czynna od 11 października 2019 r. do 23 lutego 2020 r.
Serdecznie zapraszam i polecam,
Iwona Stefaniak
Dyrektor Muzeum im. K. Pułaskiego w Warce


Na fotografii: Popiersie Kazimierza Pułaskiego, 1961, Little Rock, Arkansas (AR), Pulaski County (hrabstwo),  fot. Terry Smith Images/ Alamy Stock Photo